"Who would want to miss music-making of such temperament?...admirers of the conductor will not hesitate." Gramophone III Symfonia d-moll — ukończona w 1896, a wykonana po raz pierwszy w całości dopiero w 1902 pod dyrekcją kompozytora w Krefeld, gdzie z okazji festiwalu Ogólnoniemieckiego Związku Muzycznego udało się zmobilizować odpowiedni aparat wykonawczy — jest jednym z najbardziej typowych dzieł symfonicznych Mahlera: reprezentuje preferowaną przez niego formę symfonii orkiestralno-wokalnej (orkiestra, alt solo. chór żeński i chłopięcy), ma charakter programowy i posiada gigantyczne rozmiary. 6-częściowe stosownie do swych założeń programowych dzieło rozpada się na dwa człony; pierwszy z nich pokrywa się z I częścią, drugi zaś obejmuje pozostałe. Wszystkie części miały początkowo swoje tytuły, z których kompozytor później zrezygnował. Ponieważ jednak wprowadzają one w charakter i nastrojową atmosferę muzyki, bywają zwykle cytowane. I część (Kräftig, entschieden) jest niesłychanie rozbudowana — trwa 42 minuty, tyle prawie, co Eroica Beethovena! Tytuł: Pan budzi się, wkracza lato, wskazuje, że jest to jeszcze jeden — tym razem rzeczywiście olbrzymi — muzyczny obraz przyrody. Główny temat tej części, który formuje się na przestrzeni 90 taktów (!), rozpoczyna 8 rogów bardzo prostą, chwytliwą melodią marszową, i odtąd rytmy marszowe (zresztą szczególnie przez Mahlera lubiane) panują w całym utworze prawie niepodzielnie. II część (Tempo di Menuetto, sehr mässig), O czym opowiadają mi kwiaty na łące, jest pastoralną idyllą. Kołysząca melodia oboju ewokuje tu obraz ukwieconej łąki falującej na lekkim wietrze. Środkowy fragment przynosi pewne ożywienie rytmiczne, po czym powraca pierwsze ogniwo w pełniejszej, bogatszej instrumentacji. Romantyczna, idylliczna atmosfera panuje również w III części (Comodo, scherzando, ohne Hast), O czym opowiadają mi zwierzęta w lesie, która jest rodzajem scherza. Tematyka odznacza się tu haydnowską niemal prostotą. W IV części (Sehr langsam, misterioso), zgodnie z jej tytułem — O czym opowiada mi człowiek, wprowadza kompozytor głos ludzki. Alt solo śpiewa słowa wizjonerskiej Pieśni o północy z Zaratustry Nietzschego. Refleksyjno-filozoficzne tło programowe rzutuje na muzykę (pojawiają się tu motywy z I części), której kontemplacyjne skupienie odbiega daleko od realistycznej obrazowości poprzednich ogniw cyklu. Piękna brzmieniowo V część (Lustig im Tempo und keck im Ausdruck) zatytułowana O czym opowiadają mi aniołowie, przenosi w tak bliski kompozytorowi świat średniowiecznych legend i wyobrażeń, który odżywa w jego cyklu pieśni Des Knaben Wunderhorn. Chór żeński (aniołowie) śpiewa właśnie pieśń (Es sungen drei Engel einen süssen Gesang) z tego świetnego cyklu: w jej liryczne tony wplata się dziecięco naiwne „bim-bom" chóru chłopięcego. Bez przerwy następuje VI część (Langsam, ruhevoll, empfunden), O czym opowiada mi miłość, w szerokich łukach rozwijające się Adagio, „jakich niewiele było od czasów Beethovena". Wprowadzony przez smyczki, pieśniowy w charakterze temat powraca wielokrotnie, przegradzany spokojnymi lub bardziej wzburzonymi epizodami, doprowadzając do bardzo ekspresyjnej kulminacji, która znajduje ujście w chorałowym, triumfalnie brzmiącym hymnie. (88') Wg Przewodnika koncertowego, PWM 1991